Shkrim nga Lirëza Elezaj

 

Ky ështe shkëmbimi më tipik që kam kur kthehem në Tiranë:

– Hë, kur erdhe? Si ke qenë?

– Dje ! Në 12 të natës ! Mirë më shumë mirë. Ja, më kishte marrë shumë malli.

– Aman më se s’ke ç’e do, je shumë më mirë andej.

E kam shumë qejf këtë lloj dialogu se është bëre si rit zbarkimi në vendin tim të preferuar. Riti është goxha i njohur, kam parë edhe ca T-shirte me rreshtin e parë të printuar (plus me vazhdimin «Sa do rrish?»). Është një lloj small talk-u specifik me jashtështetsat. Fillimin e dua shumë se siç e shpjegova e lidh me kthimin në shtëpi. Ama ai rreshti i tretë më brengos çdo herë nga pak. Pikë-pikë dhe ajo brengosje është akumuluar dhe transformuar në qëndrim. Dhe pikërisht për ate rreshtin e tretë do të doja të flisja.

Besoj se e kuptoj se pse bie ajo fjali. E thënë thjeshtë, më shprehe që nuk je i/e kënaqur me jetën tënde në Tiranë. Është gjëja e parë që the për veten tënde. Hyre direkt në temë. Si pasojë hapësira e lirë që gjendej në bisedën tonë, hapësirë që ekziston falë një të kaluare që kemi bashkë dhe muhabetit që na hahet, u mbush plot me këtë që sapo u tha. Do të më shprehësh frustrimet e tua reale, faktin që përballesh përditë me një kontekst që funksionon kundër teje dhe jo me ty. Je i/e zhgënjyer se përdite i thua vetes, «Ore të isha në një kontekst më fertil do kisha lulëzuar në kush e di se çfarë!». Ndërkohë që të degjoj, unë gradualisht filloj ndihem në faj kur dua të tregoj gjëra për jetën time. I them vetes «Mbylle gojën me problemet e tua luksi» dhe kjo gjë më largon nga ti. Ndihem sikur po e shoh skenën me dylbi mbrapsht. Puna është që mendoj se të kuptoj, ose më saktë, ma ndien zemra. Edhe unë e dalloj që jeta këtu nuk është e kollajtë. Po mos ta dalloja do isha kthyer në mëmëdhe sa sytë këmbët. Po në përgjithësi nuk para guxoj ta shpreh me zë të lartë. Kur e kam bërë një gjë të tillë më përpara kam marrë surratit një shikim pak tallës, shpërfilles e protestues për të me thënë pa dashje me qëllim se unë gjallë në botë nuk mund t’ia kem idenë. Imagjino të guxoja të shprehja që madje madje nganjëherë të kam zili që jeton në Tiranë! Përfytyro reagimin që do merrja në fytyrë në atë rast. S’ka emoji që e përshkruan.

 

Çfarë dua të tregoj është se në momentin që unë shpreh se më merr malli për Tiranën dhe ti më thua «që s’kam ç’e dua», ndodhin të paktën tre fenomene.

I pari është qe ndihem me një etiketë në ballë, jashtështetsja. Kjo etiketë thotë se e kam jetën fushë me lule dhe jam super naive sepse mendoj që Shqipëria është mojito dhe chaise-longues nga mëngjesi deri në darkë. Mbi të gjitha, çdo gjë që ecën në jetën time, nuk e kam arritur vetë po ma ka bërë vendi ku kam fatin të jetoj.

I dyti fenomen, ështe shfaqia e etiketës në ballin tënd, naaa sa një tavolinë. Je shqiptari/ja qe për shkak të një konteksti nuk ka lulëzuar. Është absolutisht e kotë qoftë edhe të ëndërrojme se si mund të përmirësohet situata jote personale. Në këtë perspektivë ti je tërësisht i/e pafuqishëm/me dhe kjo është depresionuese.

Duke qenë se te dy/ja kemi nga nje post-it ne ball dhe jemi tashmë dy etiketa me lloj-lloj ngarkesash dhe me nga dy këmbë, fillon loja dhe mbërrijmë te fenomeni i tretë. Hapësira që e kam me ty për të bëre muhabet sapo u zhduk. E kemi të pamundur të krijojmë një shkëmbim me substancë ose me pak fjalë kjo bisedë mori fund.

 

Prandaj do të doja të përshkruaja çfarë endërroj për një situatë të tillë, çfarë do të më bënte të lumtur sado pak, dhe ato lumturi te vogla do të akumuloheshin dhe do të shndërroheshin në prirje.

Unë i di avantazhet e mia kur jetoj jashtetit dhe ti i njeh disavantazhet e tua duke ndenjur në Shqipëri. Por nuk dua të flas më për vlera absolute, dua të flas për përjetime se nuk ka gjë më të çmuar se subjektiviteti. Nga ana ime, dua të them se e kam ditur kur e lashë Tiranën dhe e di edhe sot: asgjë nuk e zëvëndëson atë ndienjën që kam kur zbarkoj ne Rinas dhe atë gjumin që bëj natën e parë në shtëpi. Kjo është e vërteta pak tragjike. Ndienja është si ajo pjesa e një puzzle të vështirë që më në fund ia gjete vendin dhe kur e vë te boshlliku të vjen një si kënaqsi shqisore. Kurse ndienja konstante që kam duke qenë jashtë ështe më shumë si ajo copëza që edhe pse hyn në një puzzle, dihet që nuk shkon aty sepse në fakt e kanë përzier nga një kuti tjetër. Ky puzzle është riprodhim i «Vajza me vathin perlë» kur copëza vjen nga puzzle «Motra Tone».  Këtu është e bardhe syri po copëza është e bardhe velloje. Ka diçka që nuk kalon në mënyrë të shkrifët dhe nuk ështe diçka e vogël. Është vendimi im a do jetoj përherë kështu dhe dua shumë ta ndaj me ty pa dëgjuar që mirë jam andej. Po të lutem.

Nuk mund të flas për ty. Nuk e di se çfarë do të më thoshe po të fillonim të flisnim pa post-itet në ball. Ama një gjë është e sigurt, besoj se diçka do merrje nga rrëfimet e mia dhe unë do merrja shumë nga rrëfimet e tua. Ndoshta do hapeshin perspektiva të reja, stile te pa imagjinuara ekzistencë! Ndoshta unë do ndihesha më mirë si copëz e endur, e ti më mire si copëz e palëvizur. Ndoshta do ndiheshim më keq. Ndoshta as njëra as tjetra, po diçka do vinte, dhe mbi të gjitha do ishim bashkë, dhe mbi të gjitha të gjithave, unë do bëhesha më shumë tiranse e ti më shumë jashtetës/e !

I gjithë ky bla-bla ishte një ftesë për të filluar procesin e heqjes së etiketave dhe të kufijve midis nesh, por në rastin konkret të heqjes së një etikete specifike e një kufiri të caktuar. Përdoret aq shumë togfjalëshi «ne shqiptarët» sa lodhem shpirtërisht. Unë lodhem edhe kur e dëgjoj për diçka pozitive. Ajo lodhje është akumuluar e shndërruar në dëm. Është strapacuese kur e kategorizon veten sepse të gjithë/a duam të jemi të lirë/a dhe jo në një jetë të paravendosur. Gjithashtu kategorizimi bën që je o brenda o jashtë e unë dua të jemi bashkë. Unë dua të kem një ekzistencë si shqiptare përtej jashteshtetëses, edhe pse glamuri që sjell ky rol është i parezistueshëm, sigurisht. Besoj se edhe ti do një ekzistence si shqiptar/e përtej një vendi që të vë shkopat nën rrota.

Liria mësohet dhe të ftoj ta fillojmë mësimin me shqyrtimin e subjektiviteteve tona. Që të hapim derën e këtyre subjektiviteteve, duhet të hedhim etiketat shuk në plehra dhe të endemi si njerëz të lirë që jemi, si të sëmurë si me shëndet. Kur etiketat janë në plehra, fillon krijimi dhe ulemi te vendi i timonit. Kur ulemi te vendi i timonit, ç’të të them tjetër përveç se aty fillon aventura.