Kartën e identitetit?

 

Sa herë shoh diku idenë e drejtpardrejtë apo të nënkuptuar që ‘pamja e jashtme nuk ka rëndësi’, më vjen keq sa e pavërtetë është. Për mua është e pashëndetshme se sa shumë rëndësi ka pamja e jashtme, po të vërtetën nuk e zgjedhim dot, dhe ajo është që ka shumë, shumë rëndësi. Dhe këtë dëshirë për të kënaqur syrin para se të kënaqë shumëçka tjetër, njeriu nuk e shfaq vetëm duke dashur të ketë pranë vetes njerëz të bukur: si specje paguajmë për kafshë race, rrisim buxhetin për detin sa më blu për pushime, dhe kemi në mend estetikën e makinës para funksionit.

E unë kam ca kohë që e mendoja po nuk dija si ta shprehja pa tingëlluar si dikush që kritikon çdo gjë bashkëkohore vetëm pse përton të jetë pjesë e saj. E kam fjalën për modën dhe trendet e këtij dhjetëvjeçari në lidhje me paraqitjen fizike të kryesisht femrave, edhe pse meshkujt kanë përparuar shumë!

Këto trende e moda falë shkencës kanë shkuar më larg se “outfit”-s, make-up dhe flokë e mjekër. Siç edhe jemi dëshmitarë dita-ditës, moda ndërhyn në strukturën e fytyrës dhe trupit të gjithkujt, vetëm a ke para në bankë (edhe poshtë dyshekut bën) dhe këllqe të futesh në narkozë të plotë.

Fillova të alarmohem kur arrita në pikën që nuk po dalloja më artistet shqiptare nga njëra tjetra: femrat  të gjitha me mollëza, buzë, vetulla identike, dhe meshkujt nga mjekra hipster apo man-bun (topuz për çuna). Këtë shqetësim ma artikuloi thjesht, pastër pa gabime, jo më larg se aktorja Zoe Isabella Kravitz –  vajza e Lenny Kravitz dhe Lisa Bonet, dy ikona të viteve 90’. [Zoe është edhe protagoniste në serialin e HBO “Big Little Lies” – përkthyer pak a shumë në “Gënjeshtra të mëdha të vogla”, së bashku me Nicole Kidman, Reese Witherspoon dhe Maryl Streep. E rekomandoj fort, aq më fort për çifte apo prindër të vetëm që kanë fëmijë të vegjël.]

Dhe Zoe vijon: “Shumë njerëz janë duke ri-skulpturuar tërësisht fytyrat e tyre dhe po bën që të gjithë njerëzit të duken njësoj, që për mua është turp. Gjithkush është unik por dhe ndryshe në mënyrën e tyre, dhe unë mendoj që ajo është një gjë shumë e bukur. Make-up duhet përdorur vetëm për të nxjerrë në pah pikërisht këto vlera”.

Duke mos dashur asnjë moment të hedh poshtë risitë dhe mundësitë e sotshme, propozoj ta marrim pak ç’po ndodh sot dhe ç’ka ndodhur më parë, duke dashur të nxjerrim më të mirat e secilës epokë për t’i përdorur sa më mirë në funksion të paraqitjes personale.

Sot:

Gjithë kjo kirurgji estetike (në fakt, shpesh edhe pa ndërhyrje kirurgjike) i jep mundësinë shumë njerëzve që nuk janë rehat me një apo disa nga tiparet e veta. Fundja gjenetika është shpesh e pamëshirshme, dhe jo të gjithë lindim të bukur si Zoe. Kështu që nëse daja mund të ndihmojë të kesh hundën e ëndrrave, pse jo?  Por… A ke disiplinën të ndalesh, se! Se kemi parë hundë më të vogla se të djalit tim të porsalindur në një fytyrë me ballë të gjerë natyralisht. Dhe të gjithë e shohim që ka një gjë që nuk shkon; po personi në fjalë është pak e verbër duke qenë se ka hyrë shumë thellë në vallen e kirurgjisë.

Make-up-i ka avancuar njësoj si kirurgjia kur vjen puna për të “skulpturuar” fytyrën. (Hidhi një sy në Instagram kinezes Yuyamika për t’u shokuar sesi me thjesht fuqinë e makeup, ajo shndërrohet në Johnny Depp ose Taylor Swift). Lojërat e ndryshme të konturit bëjnë që të fsheshësh ato që nuk do të tregosh, dhe të nxjerrësh në pah ato që do. Po edhe këtu, duke u lëshuar dora pa karar, po shohim në rrugë dhjetëra ‘repilca-s’ të Kim Kardashian në çdo cep, se jo për gjë po konturimi e bën dhë ngjyrën e lëkurës si ta duash ti.

 

Burrat kanë filluar të kujdesen shumë më shumë për paraqitjen e tyre. Në rrugët tona sheh këmisha më ngjyra, tiranda, pantallona me lloj lloj stampimesh, mjekra të stër-kuruara e balluke ku është hedhur para për produkte. Në perëndim, këta meshkuj vënë dhe makeup. E para se të shash, po të them që jo me patjetër janë LBGT (po edhe po të jenë!) dhe ti as e di që kanë vënë, aq finë janë. Personalisht, këtë gjë e pëlqej. Në shumicën e specjeve të tjera, është mashkulli ai që përpiqet që të duket më bukur për të tërhequr femrën!  (Kujto: luani, dreri, zogjtë ekzotikë). Dhe e dyta, më pëlqen shumë të thyejmë stereotipet e meshkujve më higjenë minimale, me thonj të paprerë, kokën e rruar zero, mjekrën si vegjetacioni i Llogarasë.

Një herë e një kohë:
Këtu përfshihen shumë dhjetëvjeçarë por sa i përket të kaluarës, do ndalem vetëm te një argument: Sharon Stone nuk dukej si Mariah Carey dhe pastaj Whitney Houston nuk dukej si Aaliyah. Vërtetë makeup-i sidomos në fund të viteve 80’ dhe fillim 90’ ishte një vizatim i 3-vjeçarit tim –  vetulla fije peri, pudër blu deri te fija e perit, laps buzësh lejla, e buzë rozë. Por askush nuk kishte maninë të dukej identik si të tjerët.

Meryl Streep dhe Uma Thurman tërë jetën kanë pranuar shaka për hundët e tyre!

Cuna goca, burra, gra, trans e LGBT, propozoj të shfrytëzojmë gjithë shkencën dhe teknikat e sotshme në më të mirën e paraqitjes sonë tërësisht unike, duke e ruajtur atë siç ruan UNESCO Beratin.

Featured post
Featured 0

Kulla e tjetrit më e lartë

Ka dy lloje njerëzish në këtë botë në lidhje me metropolin më “organik” në botë, Nju Jorkun: ata që e kanë parë, dhe ata që nuk e kanë parë, ende.

Dhe nga ata që e kanë parë ndahen në 2 kategori të tjera madhore (me nën-nuanca, patjetër): 1: interesant por i frikshëm, nuk do jetoja dot. 2: dua t’ia puth trotutuarin e qelbur.

Kot sa ta them po jam kategoria e dytë. Sapo hedh hapin e parë në qytet brenda, fillon kolona zanore e ndonjë ambulance apo policie, shoqëruar me kantiere dhe rikonstruksione që nuk mbarojnë kurrë. Në rrugë qarkullojnë vetëm taksi, autobusa dhe limuzina, apo turistë të paditur që nuk i kanë bërë mirë llogaritë se sa të bie kokës të qarkullosh me makinë në një qytet ku ka mbi 10 milionë njerëz që nusërojnë në të çdo ditë.

Nuk di ku t’i mbash sytë më parë: në tokë, te njerëzit aq pabesueshmërisht të larmishëm, apo te ndërtesat që rrinë ngjitur me njëra-tjetrën me aq respekt, duke të mbuluar ty diellin në shumë prej rrugëve.

Apo te kullat moderne që nuk ka iPhone X që t’ia përthekojë gjithë dimensionet dhe magjinë që rrezatojnë? Ups, kujdes çantën ama. Uhhh… Mi ishte ai? Po ishte sa macja ime!

Aq shumë zgedhje, që papritur nuk dëgjon më mendimet e tua, dhe ajo sjell një paqe të re, ndërkohë që truri përpiqet të regjistrojë shpejt gjithë këtë informacion të ri.

Se jo për gjë, por ka çdo ditë informacion të ri, edhe nëse jeton aty.

Sheh dikë që të kujton tezen në Fier nga praqitja? No problem. Qyteti i shkon shumë.

Ndonjë aktor nga Game of Thrones që as e kishe imagjinuar që është i vërtetë, jo mo po ndan të njëjtën pllakë trotuari me ty? No problem, qyteti i shkon shumë dhe as që ke kohë të shokohesh.

Ti je me gojë hapur nga përqëndrimi, duke mbajtur fort sendet e vyera, flokët jashtë orbite, duke kërrusur qafën të kuptosh sa lart shkon ajo kulla mbas asaj kullës gjithashtu tejet të lartë, që duket si transparente? No problem, qyteti të shkon shumë.

Sheh një njeri tmerrësisht tërheqës dhe nuk po e kupton dot çfarë race është se njohuria jote mbaron me 5 raca kryesore? No problem, të dyve ju qyteti ju shkon shumë.

Askush nuk gjykon. Të gjithë vëzhgojnë.

I gjithë qytetërimi i qenies njeri, qoftë nga cilado gungë e planetit tokë, merr kuptim në këtë ishull. Çdo novacion merr fluturim që aty, dhe nuk ndjej se ka një metropol tjetër që i përfshin të gjithë njerëzit bashkë me shkencë e art me sytë nga qielli dhe drejt së ardhmes në një mënyrë kaq origjinale, kaq perfekte, dhe me kaq rregull (xhungle, sigurisht).

Nuk ka rëndësi kush ishe aty nga erdhe. Këtu ji kush të duash dhe çfarë të duash, vetëm me një kusht: duhet të japësh rezultate origjinale.

E pasi eca 12 km në ditë për 3 ditë, duke injoruar komplet gishtin e vogël që bërtiste në dhimbje e chat-et që po shpërthenin me 243 njoftime, u ula në ballkonin e vogël të disa shqiptarëve (i vogël i vogël, po pamjen llahtar!) që jetonin një një apartament të vogël 1+1, paguanin 4800 $ qira mujore për të, 2000$ kopësht për fëmijën, e sa shpenzime të tjera që ne nuk i përkthejmë dot se çfarë janë duke qenë se vetë kemi vetëm tre në muaj: ujë, energji, internet/tv.

U ula dhe ndëshkova veten që nuk ika kur isha më e re, që nuk ndenja aty kur shkela për herë të parë, 20 vjeç.

E teksa po flisnim për gjëra të ndryshme, kryesisht si po ia çoja unë, bashkëfolësi që jetonte në katin e 22 në Manhattan, më tha:

“Lum ti që jeton në Tiranë!”

Qesha, por fjalia më ra kokës. Ishte fjali e sinqertë.

Ju thashë vetëm 2 fatura të sipërfolësve, dhe “e më mirë se kanë lekë ata”, do thoni ju. Jo, nuk janë të pasur.

Përkundër si mendojnë shumë njerëz që nuk kanë emigruar kurrë, nuk të paguan njeri 8,000 $ në muaj vetëm pse është “Amerikë”. Nëse i je afruar një shifre të tillë, nga e cila 70% të ikin fatura gjithsesi, do të thotë që e ke paguar faturën tënde me gjak në të kaluarën, ose ke një biznes që nuk të mundëson as të shijosh diellin, në kuptimin e parë të fjalës. Këta njerëz nuk e dinë çfarë është të dalësh në punë për të dalë prapë menjëherë për të pirë kafen e mëngjesit dhe për t’i mbajtur “takimet” po në kafe ku 90% fliten teorira të paverifikuara dhe 10% punë.

Këto janë thjesht mendimet e mia. Po ata ndjenin se u mungonin shumë gjëra që “shtëpia”, a.k.a Shqipëria t’i dhuron pa shumë mund. Ata ndjenin se lumturia nuk matet me një pasaportë “me reputacion”, e as me një rrogë të madhe që siç e merr, e shpërbën direkt, jo vetëm pa asnjë kursim, po me borxhe deri ditën e fundit të jetës. Ata ndjenin se jeta është më e shijuar në “shtëpi” dhe se tani ata ishin tepër të zhytur në sistem për të marrë guximin e çmendur për t’u kthyer.

Kurse unë mendoja se sa më mirë do e kisha gjetur veten profesionalisht në një vend ku askush nuk paragjykon por vetëm ekzekutojnë. Cfarë kënaqësie të zgjoheshe çdo ditë në qytetin më “hot” në botë. Të kishe kaq shumë zgjedhje për të mira materiale, me çmime ndoshta dhe më të lira se në shtëpi. Të ishe pjesë e së ardhmes së planetit dhe pionier i çdo gjëje të re që hidhet në publikun e gjerë.

Aty e pashë që ky diskutim është tërësisht i kotë, sepse në përgjithësi, është pjesë thelbësore e qenies së njeriut të lakmojë atë që nuk kemi. Ajo do Tiranë, unë dua Nju Jork!

Ta zëmë erdha në Nju Jork. Nja 1-3 vjet do hiqja të stabilizohesha, që do më plakte një çikë para kohe, siç ndodh kudo kur je i rritur me përgjegjësi. Po pastaj, do bija në rutinë, dhe do qaja për Tiranën time.

Kafet e mira në diell. Karkalecat në bregdet. Koktejet e papara, të lira. Restorantet të cilësisë Michellin, po jo me çmime Michellin. Shoqërinë që ka kohë për ty e nuk ke nevojë t’i thuash 1 muaj para një “brunch”. Familja e ngushtë, e gjerë, fisi. Deti. Europa mu aty.

Deti prapë.

Dhe aty fillova të këndoj në kokë një këngë të vjetër të Travis, që e kisha pothuaj harruar, por m’u kujtua e gjitha:

The grass is always greener on the other side / Bari është gjithmonë më i gjelbër në anën tjetër
The neighbor’s got a new car that you want to drive / Komshiu ka një makinë e re që do ta ngasësh
And when time is running out you want to stay alive / Dhe kur po ikën koha, ti do thjesht të jesh gjallë

We all live under the same sky / Të gjithë jetojmë nën të njëjtin qiell
We all will live we all will die / Të gjithë do jetojmë, të gjithë do vdesim
There is no wrong / S’ka të gabuar
There is no right / S’ka të drejtë
The circle only has one side / Rrethi ka vetëm një anë.

Të dua Tiranë.
Të dua Nju Jork.

 

 

 

 

 

 

 

Featured post
Featured 2

Taksa për të mos ikur nga mendtë.

(Imazhit të përzgjedhur nuk po i gjej autorin, të drejtat nuk janë të miat)

 

Kur isha shtatzanë, bëja shaka me bashkëshortin tim, që nëse është vajzë, do ia lëmë emrin ‘Rruga e Kombit’. Jo që s’ka shqiptarë me emra më absurdë se kaq! Po sepse ajo rrugë i ka mundësuar lehtësira të mëdha çifteve të pakëta – por në rritje – si ne: njëra nga Shqipëria tjetri nga Kosova, të lidhur fort me vendet e tyre, që nuk e kanë dhe aq lehtë të shpërngulen në njërin vend.

Kështu që prej 2007 e ndiqja zhvillimin e rrugës si serinë e preferuar. Ndërkohë ky popull që e ka pak zanat gjenetik të mos i gëzohet asgjëje, s’la fjalë pa thënë për atë rrugë, e njerëz të emancipuar kishin kokërisjen të thonin “e kujt i plasi? E ç’ka andej në veri që të hidhen kaq shumë lekë?”

Kur është aq e logjishkme sa 1+1 bëjnë 2, që arsyeja që “s’ka asgjë andej në veri” është se nuk ka rrugë.

Disa herë m’u desh t’i bija nga Maqedonia ndërkohë, me aventurat e veta, përfshi dhe helmim serioz që e dha kulmin e krizës në mes të maleve të një shteti të huaj ku njerëzit i kanë ende WC jashtë. (Po po, s’kemi vetëm ne brirë e WC jashtë, kanë plot rreth nesh!) Të paktën të isha në Kukës!

Prej nja 6 vjetësh Rruga e Kombit na ka mundësuar Bashkëjetesën e Kombit, çdo vit duke degraduar pak më shumë, deri sa vitin e kaluar i shkaktoi disa dëme serioze makinës sonë, dhe na vuri gishtin mbi kokë që edhe sa do shtyhet kështu?

Një rrugë e standardeve europiane, në terrenin më të vështirë të Shqiptarisë, pa mirëmbajtje.

Mos prisni që t’i futem argumenteve politike tani. Atë e bën kushdo tjetër më mirë se unë, e të vjen të mbyllësh Facebook kur shikon sa i zgjuar është kushdo që e di ç’po ndodh e nuk merren me asnjë problematikë tjetër që lidhet me rrugën.

Po, çmimi është i lartë e i papritur.
Po, rrugën e kemi paguar tashmë, dhe e paguajmë çdo vit me taksat tona.
Po, është sërish, për të disatën herë në historinë e shqiptarëve, politikë diskriminatore për veriun.

Po, është për të dalë për të protestuar çdo ditë deri sa të na jepet përgjgije një më një e të na kthehet diku tjetër kjo para që po na merret kështu si pa dashje.

Jo, as kishte për ta rregulluar e mirëmbajtur njeri, nëse nuk do vilej para e re.
E këtu qëndron gjithë kurthi, drita e vakët ne fund të Kalimashit, që mbase tani, më në fund do mirëmbahet.

E nisur nga kjo shpresë që duhet të ishte fakt, shto dhe sasinë e meshkujve të etur për dhunë që përqafojnë këtë kauzë jo me patjetër sepse i ndikon kjo gjë, unë nuk dola të protestoj për shpenzimet që më erdhën krejt papritur fytyrës. Dhe arsyeja që vijnë papritur, nuk është se nuk ishin në plan.

Po nuk të mban njeri të informuar.

Unë, qytetarja tipike që paguan çdo detyrim, që as i shkon mendja për hile, që qëndron optimiste kundër fakteve e shoqërisë, unë nuk meritoj dinjitet të informohem hap pas hapi!

Që nga nënshrkimi i marrëveshjes e deri te vendosja e kabinave të pagesës, të cilat as abonim nuk mundësojnë ende, dhe konceptojnë tarifa Euro në një shtet ku monedha zyrtare është Leku. Gjoja për të favorizuar vëllezërit kosovarë.

Unë s’marr pikën e respektit nga njerëzit të cilët i votoj (ose jo, ama dal!) dhe ua paguaj detyrimet me qytetari.

Dhe e di ç’më bëjnë ndodhi si kjo mua? Shto padrejtësinë çdo ditë për parkim, rritjen e çmimit në çerdhe, qenin e preferuar në lagje që zhduket në mënyrë misterioze…. S’po vazhdoj.

Kam tre alternativa:
1 – të zhytem në negativizëm vetë-urrejtës “vend kafshësh s’bëhen këta njerëz hajdutër” që ngadalë ky mentalitet do më ndikojë çdo aspekt të jetës: humorin, shëndetin mendor, harmoninë në familje, shëndetin fizik dhe paraqitjen fizike.

2 – Të bëhem dhe unë mashtruese duke hequr dorë fillimisht së qeni qytetare modele, të nxjerr hakun tim në mënyra ‘kreative’ që ndoshta mban financat lart, po më largon gjumin përjetësisht, duke degraduar humorin, shëndetin mendor e fizik.

3 – Të emigroj, e në këtë fazë kulminante të jetës të filloj tërësisht nga zero, pavarësisht përvojës, shkollimit, kapitalit shoqëror që kam këtu.

Unë kam ndenjur në Shqipëri e Kosovë nën idealin e fortë që këtë vend do e bëjnë së pari njerëz si unë, të shkolluar jashtë, optimistë, punëtorë dhe idealistë.

E ndërkohë që përpiqem shumë të mbaj ndezur dritën në fund të Kalimashit se këto që ndodhin çdo ditë janë të gjitha masa që në fakt, afat-gjatë do e bëjnë këtë vend shumë të jetueshëm (po po, e besoj ende, budallaçkë qenkam!), jap e jap taksa vu….
Po mirë, kush do më japë mua taksa që të paguaj psikologen? Se shteti s’ma mundëson! Jo shërbim profesionist, gjithsesi!
Kush do më paguajë mua produktet e fytyrës, trupit, duke qenë se po më plak stresi jo-natyral e pluhuri jashtë kontrollit, dhe jo rrjedha e moshës?

Kush do më paguajë antibiotikët që i mora se më tha doktoresha “infeksionin e ke nga ankthi stresi, ke pasur shumë punë?”

Largqoftë, ndonjë gjendje shëndetësore dhe më të rënduar, duke qenë se na është vështirësuar gjumi?

Taksa që unë të jetoj në këtë vend, tashmë u 4-fishua. Filloi më rrugën, dhe mbaroi te serumi rigjenerues. E di që shumë nga ju do thonë direkt “dashke ti, njerëzit s’kanë bukë të hanë”. Po unë ky njeri jam. S’jam ajo që s’ka bukë të ha, po jam ajo që krijoj dhe zhvilloj dhe punoj gjëra që ndryshojnë realitetet, dhe për këtë, më duhen ca standarde bazike jetese që ky vend m’i premton çdo 2 vjet sa herë ka zgjedhje.

“Shkoni studioni jashtë, se do ju mbajnë në pëllëmbë të dorës!” Tani kam unë në pëllëmbët e mia faturat e panumërta që gjysmat ende po mundohem t’i kuptoj, dhe ata që kush e di si e morën diplomën këtu se nuk janë në gjendje të artikulojnë mendim në Facebook, mbajnë diagonal çanta të vogla burrash Fendi.

Faleminderit për vlerësimin që ndenja, shtet i dashur. Falemidnerit që vetëm m’i rrit shpenzimet, dhe treçereku nuk janë ato që i sheh në TV duke u djegur si në Mesjetë.

Featured post
Featured 0

Unë, ti dhe shqiptari.

Paris, gusht 2017. Në një kafe në Montmartre janë ulur dy parizien dhe një pariziene, kanë në tavolinë espreson e dytë, një ujë pa gaz, një tavëll plot duhan të pirë, kanë rrudhur fytyrat duke parë në distancë dhe po flasin për politikë.
“Një njeri që martohet me gjyshen e vet s’bo për president”.
“Ajo është gjyshja ime në moshë po vishet më bukur se unë”.“S’ka për t’u bo ndonjëherë francezi, jo!”.

Tak, t’u pre filmi dhe ty apo jo? T’u bë ekrani i zi, pastaj dolën mizat. Piiiiiiip. Deri te e folura për poltikë sikur u shty historia, po kur thanë “s’bohet francezi njeri….” Game Over.
Sepse nuk e imagjinon dot që një shtetas perëndimor të flasë në vetën e tretë për veten e vet dhe t’i referohet me kombësi vetes në vetën e tretë.

Sepse të huajt janë perfektë, e kanë çdo gjë në terezi, s’kanë bagazh historik për t’u turpëruar apo mburrur, s’kanë fatura për të paguar (ne paguajmë energji ujë e internet, ata paguajnë minimum 3 herë më shumë fatura!!) janë të gjithë bosa, nuk kanë migrenë, kalamajtë i lindin pa vuajtje, nuk kan shefa të poshtër shfrytëzues, s’i zë vapa kurrë, etj.

Dhe mbi të gjitha, të huajt kur kanë kohë të lirë, merren me ne shqiptarët. Se unë nuk e shpjegoj dot ndryshe këtë referimin e vetes në vetë tretë.
E kanë temë të preferuar si nuk bëhemi njerëz ne. Se si nuk bëhet ky vend. Ne prej tyre mësuam të themi ‘shqiptari kshu shqiptari ashu’ se unë s’e shpejgoj dot ndryshe!
“Shqiptari s’zë mend”. “S’bohet ky popull e ka thon ai i moçmi atje” (këtu si Tyrion Lannister te Game of Thrones, çdo xhevahir të çmuar që e nxjerrim nga goja ia veshim dikujt të moçëm për ta legjitimuar).
“Çohu shqiptar nga kafja, çohu” qarkullonte para ca kohësh nëpër internet. Në fakt më dukej shumë gallatë, edhe pse nuk jam tërësisht dakord.
Nëse ti dhe familja jote jetoni në dashuri e barazi, dhe keni të ardhura të shëndetshme legjitime që vinë nga punë e sinqertë, rri sa të duash në kafe. Thyeje makinën e ekspresit, vetëm pas të tretës fillo pi dekafeinato aman.

Po s’më duket se ata që i kanë punët në terezi thonë që shqiptari s’bëhet njeri. Ajo/ai që e ka jetën në vijë, e ka sjellë në vijë duke qenë shqiptar/e vetë dhe me ndihmën e shqiptarëve të tjerë. Ajo/ai që përballet me jetën çdo ditë ka një botëkuptim më të thellë si funksionojnë gjërat dhe e di që shqiptari bëhet, por me një kusht – duhet të lëvizë të pasmen vendit.
Ka nevojë të përballet me njerëz, institucione, e situata. Të vëzhgojë çfarë nuk shkon, dhe kolektivisht të marrë pjesë në përmirësim të prapambetjeve. Të shohë ç’bëhët nëpër institucione, nesër pasnesër t’ia shprehë dikujt që ka një farë pushteti, me shpresën për përmirësim.
Ai që e ka jetën në terezi nuk ulet në kafe të thotë “s’bohet shqiptari”, po tregon çfarë i ndodhi sot dhe bluan në kokë si ta zgjidhë të nesermen. Ajo që i ka gjërat rrugës për terezi, e ka kuptuar që bëhet shqiptari, po do durim, nerva, kohë, e sidomos pjekuri. S’ka sot për nesër.
Kam pasur një palë pizhama me një breshkë të lumtur që thoshte “slowly but surely” (ngadalë, por sigurt). Gjithmonë më është dukur se i shkon ritmit të vendit tim si thënie.

E këtu dhe unë bie dakord me ‘çohu shqiptar ti nga kafja, çohu’, kur bëhet fjalë për syreshin që s’ka asgjë në terezi. Se po u çove do mësosh një gjë të re, do i japësh dhe ti jetës drejtim, e pasi ta kesh vënë në terezi, do rikthehesh në kafe, kësaj radhe për biseda më të sofistikuara, që nuk i referohen vetes me vetë të tretë dhe kombësinë përkatëse. Se jo për gjë po kur je i zënë, s’ka shumë kohë për mllef.

Nuk do thuash më ‘shqiptari kshu shqiptari ashtu’, por me shumë gjasë do bluash dinamikën e jetës në këtë vend, së bashku me një dozë humori që na karakterizon.

Kur të vijë ajo ditë thyje ekspresin, dhe mos harro dekafeinaton.

 

 

Featured post
Featured 0

Ushtarët socialë


Shkrim nga vullnetari nga Kosova Ermal Meta.

 

Shumë të dashtun miq të mi,

Siç disa prej jush e dini, jam nisë për në Thumanë dhe në Durrës menjëherë pas tërmetit të parë. Kam mbrri atje në orët e para të mëngjes edhe kam qëndru atje deri sot kur filloi varrimi i pjesëtarëve të familjes Raca në Thumanë.

 

Disa prej jush e dini, ka kohë të gjatë që unë nuk praktikoj foto-gazetari, atje shkova t’i asistoj në ‘mbulimit me dron’ Valdrini Xhemës nga EPA (European Photo-Press Agency). Kam pa nga afër, nga qielli dhe nga mediat sociale,  secilin moment për katër ditë rresht. Sot, jam kthy n’Prishtinë me zemër t’coptueme, menjëherë pas takimit edhe bisedës 30 minutëshe me Zotri Skënder Cara, vllaun e familjes Cara, që vajtonte të gjashtë anëtarët e familjes. Muhabeti përfundoi duke tentuar t’më qetësonte mua axha Skënder dhe jo anasjelltas. 

 

Deri n’ditët e fundit në jetën time nuk kam me harru axhën Skënder, edhe kom me tregu historinë e tij tan’ jetën. Thjesht lotët nuk po nalen kur po shkruj për të. 

 

I kom përjetu krejt qëto, ma ka coptu zemrën secila vdekje, disa prej tyre edhe i kam pa të ndodhin. “Yet, I’m the lucky one” (Prapë, unë jam ai me fat), qysh ka thonë Greta Thunberg, që në fund të ditës, ato 3 orë gjumë i kam ba në hotel në Tiranë. E i kam lënë jasht në tenda e në lloç mijëra vllazën e motra. Secili me historinë ma tragjike se tjetri. 


Njerëz që i kanë humb’ krejt çka kanë ndërtu tan’ jetën e tyre. 

Po, ndoshta na me super solidaritetin tonë kemi me mbrri me ua ndërtu nga një banesë, por nuk do të arrijmë të ndërtojmë për ta hotelet e tyre, shitoret dhe furrat e bukës së tyre, marketet e gjithçka tjetër. 

Ata thjeshtë humbën gjithçka. 

Po e shkruj krejt këtë letër prej zemrës së thyer edhe prej zhgënjimit total. Ka dy orë që jam kthy në Prishtinë edhe njëra prej pyetjeve shabllon që krejt ma keni ba është, “a është e vërtetë që ndihmat po keqpërdoren ose vidhen?”


Të dashtun miq, unë jom ktu me dëshmu që jo, nuk është e vërtetë. Ndihmat nuk po vidhen, dhe vllaznit tanë, më kan ba m’u ndi keq nga niveli i naltë i mirësjelljes edhe mikëpritjes, veç për faktin që jam kosovar. 

 

Na jemi tu folë për një katastrofë natyrore të shkallës së naltë. Dëshprimi dhe humbjet që kanë përjetu njerëzit janë jashtë imagjinatës njerëzore, dhe na po folim këtu nëse janë vjedhë batanije apo jo!

Edhe këtë, jam këtu ta dëshmoj që po, mund të ketë ndodhë të vidhen batanije. Ama, a mundesh përnime me i thanë asaj vjedhje e batanijes në kushte të tilla? Duhesh me qenë pak hipokrit!

Nëse ne nga Kosova që kemi dërgu batanije më shumë se që ka nevojë, dhe dikush që nuk ka as një cent dhe i shet ato, ajo thejsht i shërben njëjtë kauzës…  Batanija e tepërt është kthyer në pare për barna. Kjo nuk është hajni, të dashtun.

 

Ne jemi duke folur për një numër prej dhjetëra mijëra njerëzish të dëmtum, dhe dhjetra mijëra njerëz të përfshirë në aksion, dhe në një numër kaq të madh njerëzish të përfshirë në aksion. Patjetër disa individë në mesin e tyre do të jenë thjesht përfitues të momentit, ‘morally low people’ (njerëz me moral të ulët). Kjo është krejt normale për secilën shoqni. 

 

Fatkeqësia këtu qëndron në faktin se ka qindra të ashtu-quajtuna media, që përcjellim pikërisht këtë pakicë njerëzish me nivele të ulëta morali, sepse ata përbëjnë lajm të “jashtëzakonshëm” ose qëndrimet e tyre ose të bërat e tyra janë ekstreme për situatën ku gjindemi. 

 

Jam këtu të dëshmoj që ata janë pakicë tepër e pa rëndësishëm. 

 

Edhe për dy sende të tjeta jam dëshmitar.

 

E para. 

Ne jemi një komb. Dhe këto idetë e liderëve tanë për ndarje, shkëmbim apo super bashkim ballkanik kanë me mbetë vetëm njollë e zezë në karrierën e ideatorëve. Asgjë ma shumë. Ne jemi një.
Deal with it.
Ai kufi më nuk ka kurrfarë vlere. 

 

E dyta, të dy qeveritë tona kanë dështu komplet në menaxhimin e situatës. Në terren, ato dhe liderët tanë kanë kriju vetëm kaos sa herë që janë paraqitë. 

Situatën në terren e kanë menaxhuar Ushtria e Kosovës, Ushtria e Shqipërisë, policitë e dy anëve të kufinit pa vlerë, ekipit e shpëtimit nga Italia, Kroacia, Kosova dhe në fund Turqia e Serbia dhe Zvicrra. 

 

Po ashtu situatën në terren e ka menaxhuar super organizimi i ‘ushtrisë sociale’, e cila fillon me axhën Skënder, që ka tregu një forcë mbinjerëzore këto ditë tmerri për të, Beratin që ishte promotor dhe nxitës i solidaritetit, Drinin nga New York, Vivin, Valbonën, Alisën dhe Zhaklinën nga Tirana, Genci, Kreshniku, Rita dhe komplet Plistat nga Prishtina,  e shumë e shumë të tjerë që kanë qëndru 24 orë online duke menaxhu situata reale të shpërndarjes së ndihmave. 

 

Pastaj listës së heronjëve të mi i shtohen Gastronomët e Bashkuar të Prishtinës me Petritin në krye, mjekët nga Kosova dhe krejt në fund, heroi im është pjestari katër këmbësh i FSK-së, Sadaku, që shpëtoi jetë njerëzish. 

Këta janë heronjët e mi edhe të shumicës së të prekurve e të përfshirë nga terreni. 

Jo politikanët e aq më pak qeveritarët. 

Ata thjeshtë pengonin me praninë e tyre. 

Kjo armatë vullnetarësh, nuk do të lejonte skandale të rampave mes tragjedisë apo befasi të shfaqjes së ekipit të shpëtimit nga Zvicra në Rinas.

Kjo kurrë nuk do të ndodhte po të ishte në dorën e këtyre personave që kanë qenë të shkëlqyer në punën e tyre, nga distanca kontinentale, pa qenë në fakt puna e tyre. 

Prandaj krejt në fund, kam qenë në terren dhe jam dëshmitar i zbehjes së rolit të qeverive në menaxhimin e krizave, e përfundimisht menaxhimin e jetëve tona. 

0

Sikur të kishe dhe nja dy … palë këpucë!

Shkrim nga Vefi.

 

Atëherë po më thua që ia arrite më në fund të ulesh tek tavolina e cunave. Po, patjetër që t’u desh më shumë se një dhjetëvjeçar punë profesionale, me gjasa duke u zënë sistematikisht me burrin për qasjen tënde mashkullore me punën në krahasim me familjen. Të kushtoi ca thinja, nja tri shtresa rrudha tek sytë dhe flokë, flokë që vijojnë të bien pa fund dhe ndonjë herë kur del nga parukeria mendon “bravo më qoftë që më kanë mbetur akoma edhe ca!”

Po fundja ti nuk di se si bëhet ndryshe. Që në shkollë kur të kërkonin t’u bëje hartim atyre që rrezikonin të ngeleshin, u thoshe “aman kopjoni timin, po mos më thoni ta bëj prapë”. Jo sepse përtoje por sepse nuk mund të bëje dot diçka shkel e shko. Thjesht nuk ke ditur të marrësh kurrë rrugën e mesme. Ke qenë më e mira dhe pavarësisht sa shumë e ke dyshuar veten, pas kaq shumë e shumë njerëzish e situatash, disa herë të fshehura mes entuziazmit fillestar të të qenit mes të ngjashmish, më në fund arrite ta kuptoje, shyqyr jo në prag pensioni, që në fakt në mos më perfektja, je më e mira nga ç’të rrethon.

Kjo sa i përket punës se është dhe ajo historia me nënën tënde super intelektuale që ndërkohë që lexonte libra dhe e vinte babain të nderte të brendshmet e gjithë familjes, kur i the për vendin tënd tek tavolina e burrave e para gjë që të tha ishte “Oh të keqen mami po shtëpia s’do të të shohë më fare”! Po ti gjithsesi bëre sikur nuk u lëndove, sepse ti fundja je si burrat, që nuk merren me gjëra të vogla por ecin e shohin para sypetrita.
Saktë? Hajde tani, s’ish kaq e madhe kjo e mamit kur ke bërë kaq e kaq herë sikur nuk je lënduar. Si tani, kur burrat e tavolinës kanë  gjysmë ore që diskutojnë kush luajti më mirë në kalçeto një natë më parë e se sa birra u pinë: 30 apo 40 për kokë.

E ulur ne tavolinën rrumbullake me tabelat e ekselit në dorë i përfytyron duke shpullosur njëri-tjetrin prapanicave ndërkohë që midis vlerësimeve akademike që i jepnin asistentes së re të katit, me gjasa vendosnin me hundë fatin e tabelave të përgatitura me kaq diligjencë nga gocat e kontabilitetit. Fundja ku ta dinë të shkretat që janë departamenti më i prapambetur nga pikëpamja estetike. Si e di ti këtë?  Po patjetër që e di në fakt, sepse pardje në të njëjtën mbledhje u diskutua pikërisht për këtë, ndërkohë që me delikatesën më të madhe çunat të diferencuan nga të tjerët duke të të dhënë maksimumin e pikëve për kombinimin e truve me look-un. Fantastike kjo! Ti ke koleget më të mirë në botë: të respektojnë, të trajtojnë si shok dhe së fundmi kanë pranuar  që ty nuk të takon të mbash shënime më shumë se çdo njërit prej tyre.

E meqë nuk e bën asnjëri, atëherë keni ftuar atë asisteten e re që me këtë rast të ndihmojë dhe në zgjidhjen e dilemës së dy ditëve përpara. Shumë të mira janë tabelat që të kanë përgatitur. Gocat këtë radhë kanë ndjekur vijën logjike që u shpjegove, kanë bërë një super analizë kostosh që vë në dyshim praninë në tavolinë të së paku njërit prej çunave, qëllon që është ai që paguan gjithmonë birrat.

Dreq! E di çfarë?
Bëji mutin, thuaji ok asaj që qartazi kanë vendosur që dje dhe harroji tabelat. Fundja ka probleme më të mëdha kjo botë se frustrimi yt me tavolinën e çunave!

 

 

0

Nuk është kurrë vetëm 1 gjë.

Foto: ASSOCIATED PRESS © AP 2009 Robin Williams, komediani me kaq jetë, ka luftuar tërë jetën me depresionin. 

Para disa ditësh ishte dita botërore e çfarë do thoni ju? Se askush  me popullaritet të mjaftueshëm nuk e pa të denjë të thotë dy rreshta për këtë gjë.
Ishte dita botërore e shëndetit mendor.

Një koncept po aq abstrakt sa makinat fluturuese me energji diellore.

Bëra pikërsisht këtë krahasim se ato janë të vërteta; siç është edhe shëndeti mendor, pa çka se e trajtojmë si lluks për njerëzit që jetojnë në filma.

–  Ua, sa gjynah. Po ç’i ndodhi? Tha e njohura jonë e përbashkët kur po i tregoja për dikë që kishte javë që nuk del nga dhoma, me vështirë deri në pamundësi për të bërë veprime si larjen e dhëmbëve apo të lyesh bukën me gjalpë.

Shprehje e bukur kjo “gjynah”. Direkt mëshiron të tjerët dhe heq përgjegjësinë nga vetja.

–  Ka vite që lufton me depresionin. I ikën, i kthehet. Kam idenë që familjarët nuk e kuptojnë sa duhet, dhe zakonisht përfundon direkt te psikiatri, i cili e dënd me ilaçe.

– Dakord dakord, po ç’pati? Apo ngaqë u nda nga XX?? Ee ma mori mendja.

– Besoj ajo i dha shtysën finale dhe të themi, po siç thashë në fakt ka kohë që vuan. Më në fund tani ka rënë dakord të shohë një psikologe 2 herë në javë. Shpresoj të ketë rezultate, dhe pse do duhet kohë shumë, për më tepër kohë e humbur duke mos kuptuar veten dhe duke mos u kuptuar nga të tjerët.

– E pra, se dëgjova që u ndanë një çikë brutalisht.

Si gjithmonë njerëzit dëgjojnë atë që duan, besojnë atë që duan, që ngjarjet të kenë kuptim. Të kenë fillim, kulminacion e mbarim.

Ah sikur të ishte jeta kaq e thjeshtë! Sikur çdo gjë të kishte një përgjigje të prekshme, dhe sikur koncepte e faza të vështira të shpjegoheshin me tre fjalë!

Ja që jeta nuk qenkërka ashtu, dhe sistemi shkollor, përrallat madje dhe prindërit, nuk ia dolën të na e mësojnë këtë gjë. Mbase është e pa mësueshme, boh. Një njeriu im i zemrës një herë më pat thënë: jeta ësht si një fushë kryesisht e gjelbër. Ke bar, bar…. Ndonjëherë ndonjë ferrë, e ndonjë herë ndonjë lule.

Po për disa është shumë ferra. Disa të tjere nuk kanë ferra me tepri, por kanë ngecur te një. Pastaj janë ata që rrinë mbi lule e s’lëvizin nga frika.

Nuk është kurrë vetëm një gjë pra. Nuk ka qenë, dhe nuk do jetë. Dhe nëse ti mendon se ke fakt flagrant, se 17 vjeçarja që pamë në lajme u hodh nga kati 12 se e la i dashuri, jo nuk është ajo arsyeja. Arsyet fillojnë mbase që në bark të nënës, dhe shumë shpesh amplifikohen nga mungesa e një veshi për të dëgjuar dëgjuar, jo për të vënë daullen në përdorim.

“For all my life, I don’t know even if I ever existed” // “Tërë jetën nuk e kam ditur a kam ekzistuar me të vërtetë” thotë Joker, luajtur mjeshtërisht nga Joaquin Phoenix. “You don’t listen, do you? I don’t think you ever really listened to me.” // “Po dëgjon apo nuk po dëgjon? Nuk më duket se më ke dëgjuar ndonjë herë”, i kthehet punonjëses sociale që i ka sytë në letër dhe kësaj here.

Nuk i takon prindërve të marrin vendim a janë fëmijët e vet mirë. “Hë se mirë je asigjë s’ke” është frazë dembele. Ata kanë për detyrë të pyesin, të vëzhgojnë, dhe mbi të gjitha, të besojnë fëmijën e vet. Faza “bën kot” fillon dhe mbaron me fëmijërinë e hershme ku përgjithësisht të vegjlit testojnë pushtetin për gjëra të parëndësishme si mos vajtja në shkollë e kopësht. Vetëm atëherë ka raste që bëjnë kot, sikur janë pa qejf.

Më pas, kurrë, po kurrë nuk bëjnë kot.

Nuk na takon neve të gjëjmë një arsye telenovelash pse X është në depresion. Nëse ta ndjen, dhuroi personit veshët e tu dhe empatinë tënde  pa u hedhur në konkluzione. Nëse s’ta ndjen, trego respekt e ngri supet.

Dhe mbi të gjitha, të takon ty të parës të identifikosh kur nuk ndihesh rehat, dhe mos t’i hedhësh dhe sipër e të gënjesh veten çdo ditë, nga frika se po mërzit mamin apo bashkëshortin, tendeca e të cilëve është të të klasifikojë si “femër emocionale” kur je grua, dhe “burrë qullash” kur je burrë.

Nuk është kurrë një arsye.
Ama po i le të mblidhen, je duke ia futur vetes.

Nuk ka nevojë fare të degradojë puna tek depresioni për të folur me dikë, dhe për t’i bërë kontrollin vetes. Ne e dimë më mirë nga të gjithë si jemi, po nuk dëgjojmë veten. Pastaj na rrjedh në familje e marrëdhënie pune, duke përkeqësuar situatën, pasi të tjerët na shohin në thelb më shpejt seç e shohim veten.

Fol me njerëzit të cilëve u beson. Jo me patjetër meqë i ke afër janë për t’u besuar dhe  anasjelltas. Mbase është ajo goca te klasa e jogës me të cilën ke shkëmbyer 10 fjalë, apo ai djali që vjen për vizitë të kushërinjtë në katin tënd.
Ndiq instiktet.
Dhe nëse e sheh që nuk po pi ujë, kërko urgjent ndihmë profesionale. Aha! Të degjova.
Sapo i the vetes “mirë jam shyqyr zotit s’kam nevojë për psikolog unë!” a thua se të flasësh me psikolog, të fut ty në gamën e psikopatëve.

Dije që pavarësisht opinionit të atyre që të rrethojnë dhe opinionit publik këtu në rajon, shëndeti mendor është po aq i rëndësishëm sa diabeti e sëmundjet e zemrës. Dhe po ashtu siç nuk duhet të presësh zemrën të bëjë infarkt që të kujdesesh për të, nuk ke pre pret kolapsin tënd të plotë, për të folur me dikë.

0

Si guxon të kesh emocione?

Një ndër memet e mia të preferuara nëpër internet është ajo ku Fevziu i bërtet një panelisti “Pu-sho!”.

Më pëlqen kënga që i kanë bërë, shkon në shumë situata, është simbolikë e kulturës sonë të debatit. 

Fevziun në atë video e kanë “qitë prej taktit” që thonë në Kosovë, nuk ka absolutisht asnjë faj. 

Ama edhe pse kjo video ka gjeneruar humor dhe vazhdon të jetë e gjallë mes nesh, ende nuk dëgjova askënd të thotë për Fevziun “u emocionua”.

Ishe me nerva.

E humbe i çik, Fevzo!

Dhe kur e mendon hollë e hollë, nuk e kam dëgjuar ende për asnjë zotëri që shfaq emocione në televizion, ku shpesh eskalon në agresivitet real. 
Ndoshta ju nuk e keni vrarë mendjen pse jo, ama e kam vrarë unë.

Duke qenë se jam njeri pasionant, dhe jam krenarisht e gjinisë femër, njerëzia kapëlohen vetë nga “emocione” të edukuara që në vegjëli, dhe merren me gjërat e gabuara. 
Shpesh kur kam paraqitje televizive vetë dhe debati mërr ngjyra emocionale, mua, një femër, më thuhet “u emocionove”. 
Femrave të tjera u thuhet e njëjta gjë, e nëse nuk shfaqin emocion, u thuhet “aman sa e bukur ishe bërë si kukull”.

Po si s’ju vjen zor një herë, nuk i thatë kurrë Fatos Lubonjës “Ishe bërë si kukull”! 😤

Pak rëndësi çfarë the. Rëndësi paska se çfarë transmetove te publiku, vizualisht.

Fillimisht e kam pak veshtirë të kuptoj se ç’problem ka nëse dikush shfaq emocion. Herën e fundit që kontrollova, emocionet janë tërësisht për njeriun. Më pak për kafshët, e hiç për robotët. Për më tepër debati fton 2 ose më shumë palë që kanë mendime të kundërta; emocionet vijojnë si reagim biologjik. 
Ah po, harrova: vajzave u thuhet të mos qajnë, të mos shfaqin emocione, e të rrinë si kukulla. Edhe u besojnë moj të varfërat u besojnë, siç edhe thotë Jovan Bregu. 
 Burrat? Rrihuni, nxirrni shkopinjtë, rrëzoni kranin e kamerës!

Pastaj, bravo ju qoftë që konstatuat sa emocione patën panelistet femra dhe sa kukulla ishin bërë të tjerat. Po ndonjë gjë, dëgjuat se çfarë thanë? Se fundja fundit, debatet kanë për qëllim të paraqesin të dyja palët e një argumenti, dhe në situata normale, të ftuarat e të ftuarit dinë 2-3 gjëra më shumë se ti, ndaj dhe janë aty. Kjo patjetër që ka vend për diskutim, po përgjithësisht është e saktë. Mos do ishte më mirë të hapnim veshët për të përthithur ndonjë njohuri të re, para se të hapnim sytë mbi “kukull-iz-min” dhe të konstatonim emocionet? Sepse duke u nisur nga vetja të paktën, kur ndjek ndonjë debat, preferoj të shkoj në bërthamë të çfarë ka për të thënë personi, mbaj shënim në kokë a ishte info me vlerë, dhe nëse kam dyshimet e mia, e verifikoj saktësinë. Dhe nuk mendoj që bëj ndonjë gjë të jashtëzakonshme, se e zakonshme jam.

Por ndjej që sidomos kur ka paneliste femra, një vizë e madhe i vihet fjalimit, dhe merremi me detaje sipërfaqësore. Ah po, harrova sërish, unë e gjora! Vajzave u thuhet të mos qajnë, të mos shfaqin emocione, e të rrinë si kukulla. 
Burrat? Rrihuni, nxirrni shkopinjtë, (shyqyr armëmbajtja është e paligjshme!) rrëzoni kranin e kamerës!

Dhe e fundit: njerëzit që kanë ndryshuar botën janë karakterizuar nga pasioni. Mendoni njerëzit që adhuroni botërisht, dhe më thoni që s’kanë/kishin pasion. Dhe sipas fjalorit: pasion = emocion i fortë, gati i pakontrollueshëm. Unë kam pasion, dhe mos u merr me kromozomet e mia.

As mos u emocioni nga ky shkrim e të më thonu që u emocionova.

0

Erdhi Greta e Vërteta

Imazhi nuk është imi (Ku ma gjen!). Eshtë karrem të lexoni sado pak nga ç’kam për të thënë.

Kemi ca të mira ne si popull. Mund të diskutohet që nga e keqja kanë ardhur, po ç’të bëjmë? Rëndësi ka rezultati.

Edhe e keqja më e madhe që vazhdon na përndjek edhe pse ndoshta është më shumë fantazëm se e vërtretë, është varfëria. Kushdo që ke qenë sido që je rritur, ke parë mamanë tënde të nxjerrë maksimumin e vezës, të ruajë dhe thërrimet e thara të djathit për byrek, ke veshur xhupin e motrës/vëllait apo kushërinjve, një qese e mirë është përdorur 15 herë… Deri sa ajo fantazma e varfërisë po bëhej gjithmonë e më transparente, se po e zëvendësonte mirëqenia.

Erdhën çehret, u rregulluan dhëmbë, u hodh buka, u përmirësua higjena, u rritën barqet, u ngarkua trafiku.

… U prenë pemët e Lurës, u mbushën liqenet e grykët me plehra, ambientet publike u trajtuan si me qenë landfill-i i Sharrës… Sirtarët u mbushën me manikyrë që u hodhën pa u hapur kurrë e kuzhina me kinezërira që as punojnë mirë, e as i tret toka.

E gjatë gjithë kësaj kohe nuk pati as edhe një moment të ndërgjegjes kolektive se ç’po ndodh me mëmën tokë, e cila për miliona vjet ka mundësuar kushte jetese: dheun, ujin dhe ajrin e saj.

Për mos ta izoluar veten si komb, nuk ishim vetëm, aspak. Vende ku njerëzit më parë vdisnin për bukë (jo, ne nuk kemi vdekur për bukë!) papritur kishin ç’të hanin, të vishnin, e me shumë mund mund të blinin një makinë raketike, që lëshon shumë dioksid karboni.

Në 3 dhjetëvjeçarët e fundit, botës në zhvillim iu rrit mirëqenia për kokë, species njeri iu shtuan shumë kokët, përfituesve perëndimorë dhe lindorë iu rrit perandoria konsumeriste…

Dhe alarmi i shkencëtarve rritej më shumë se çdo gjë që përmenda më lart.

Po kujt iu bë vonë?

Kush ka dëshirë të shohë një grua apo burrë me syze si fundi i kavanozit, pa karizmën që e kërkon kamera, të flasë numra e parashikime se ç’po na gjen?

U përpoq shumë një nga kokat e shkencës së klimës. James Hansen, për shembull po mbeti vetëm në rrethet akademike.

Askush tjetër nuk ia di emrin.

U përpoq edhe Al Gore, politikani dhe ambientalisti amerikan që për pak u bë president.
Po joo, ai është histerik… Ai ishte politikan edhe kishte interesa personale, tutje megjithë Al Gore! Përralla i ka! Jemi mirë. Uf s’paska kosh këtu, s’ësht faji im, po e hedh në tokë qesen që as më duhej në radhë të parë.

E paragjykuam, e përzumë dhe Al Gore.

Pastaj u përfshi me gjithë qënien e tij Leo di Caprio. Sybukuri i Titanik-ut. Unë e kam ndjekur që kur mora vesh që është përfshirë në këtë çështje, dhe pavarësisht disa gjesteve hipokrite, faktet i kishte të sakta. Shkencën e kishte në vend. Shqetësimin e kish të sinqertë.

Po jo, ai është aktor. Ujku i Uollstritit. Në dreq megjithë Leon, oportunist, pfff.

E paragjykuam, e përzumë.

Del një vajzë 16 vjeçare suedeze me gërshetin si në përrallat që e kanë origjinën nga anët e saja. Sytë i ka të kaltërt, me lot.
Kur e filloi rrugën, prindërit e saj me apati shembullore (edhe pse suedezë!) i thanë që ti je vetëm, ne nuk të mbështesim, ik bëj detyrat.
Po Greta s’ka cinizëm dhe s’ka të ndalur, hë për hë. Sepse kur e ndjen tërmetin që po vjen, s’e ke mendjen të shpëtosh lingerie.
Po mos u mërzit Greta, se ka bota mllef për ty sa të duash. Ti je 16 vjeç! Ti nuk di asgjë! Ti je e privilegjuar! Ti bën filma! Ty të mbajnë me lekë të tjerët! T’i shkruajnë fjalimet të tjerët! Na e shpife!

SHOU!

Po po, të gjitha i dimë ne. E shohim të vërtetën drejt e në syrin e saj blu. Nuk na mashtron njeri ne, aq më pak një 16 vjeçare!!

Përveç se nuk dimë që acidifikimi dhe mikroplastika në dete dhe oqeane si rezultat i konsumimit tonë, po shkatërron florën dhe faunën ujore.

Përveç se nuk dimë që përdorimi i makinave është shkaktari numër një i ndotjes së atmosferës me dioksid karboni.

Përveç se nuk dimë që të jesh fashionista, është të vrasësh planetin.

Përveç se nuk dimë që nga Lion King origjinal në 1994 deri në Lion King në 2019, numri i luanëve në Afrikë ka rënë në 25% të asaj që ishin në 1994.

Nuk dimë se Lindja e Mesme, Gjiri Persik, Afrika e Veriut dhe Azia e Jugut rrezikojnë të bëhen të pabanueshme. (Te dera jote do vijnë afrikanët, ding-dong).
Nuk e dimë se sëmundjet tropikale po ngjiten dhe në lartësinë ku jetojmë ne.

E sa shumë të tjera, që jo medoemos janë statistika të zymta. Për shembull energjia nga era është liruar 5-fish krahasuar me kohën e Samitit të Parisit. Ka 400% më shumë transport elektrik në treg. Gorillat e malit dhe yjet e detit, që desh u zhdukën, janë shtuar shumë. Shumë shtete (më të varfëra se ne!) po mbjellin miliona pemë.

Po ç’na duhet t’i dimë këto? Ne dimë që Greta është mashtruese sa për shfaqje!

Po mirë o Greta, qofsh më e keqja me të këqijave (dhe pse unë e di fort mirë që nuk je). I paç fjalimet fallco dhe zgjidhjet e pasakta.

Unë, një homo sapiens plot faj, të falënderoj që qave para botës, pasi më në fund, mund të heqim vëmendjen nga zënkat territoriale dhe ekonomike, nga nuditeti dhe skandalet, për t’u marrë me çështjen më komplekse të kësaj kohe që po jetojmë.

Sepse është një krizë e vërtetë. Nuk është pasion ambientalistësh.

Disa nga faqet që mund të ndiqni:

https://www.facebook.com/natgeo/

https://www.facebook.com/IFeakingLoveScience/

https://www.facebook.com/NASA/

https://www.facebook.com/climatereality/

 

0

Harrova t’i bie bostanit.

Photo by Vidar Nordli-Mathisen

Eshtë momenti që vera i ka ditët me pikatore. Edhe pse fundi i saj do të shtyhet gjithmonë e më shumë, sepse zakonet e species sonë kanë shkaktuar një dukuri natyrore që quhet “ndryshim klime” dhe që ne e injorojmë me vendosmëri.  Në këto ditët e kësaj zagushie të pafytyrë të gjithë janë me nervat e kaçurrelepsur më keq se flokët e mi (mbase prandaj ngela duke i shtrirë) sepse çdo gjë duhej dje.

Mirëpo dje ishte vapë.
Ishim në bregdetin shqiptar duke u ankuar. Ishim në bregdetin grek duke adhuruar.
Shqiptartët  (apo ish-shqiptarët?) në emigracion erdhën, lanë ca lekë, nuk lanë dije, dhe bënë qokën e sharjes vjetore.

Gjithsesi… një mënyrë shumë e mirë për të hequr mendjen nga kjo e hëna më e gjatë e vitit – shtatori –  është të rikapitullosh si e kalove verën.

Unë e fillova me detin më blu në botë, detin Jon. Pashë çuna me muskuj e vetullprerë që futen në ujë, po lajnë krahët një herë nga frika se mos është shumë i ftohtë. Vdes për këtë specien që mund të jetë edhe kriminel, po tërë jetën e jetës çun mami. Po të kesh mendjen te detajet, çun-mamllëku del te futja në det dhe te çorapet.

Pashë vajza e gra që ia dolën të kishin mirëqenie e të uleshin në shezlone të shtrenjta dhe të futen në ujë pa lagur kurrë kokën (mos o zot luaj vendit), po prapë janë gjak-prishura kryesisht sepse ndonjë femër tjetër po ua prish terezinë dhe sepse nuk dinë të përpiqen të jenë të lumtura, edhe sepse nuk ekziston leku që t’i emancipojë – emancipimin ta sjell vetëm përballja me jetën. E se harrova, mos t’ju shkojë mendja për mbrapsht: ajo femra tjetër mund të jetë mami ose shoqja.

Eca nëpër asfaltin e thyer të kryeqytetit, e pashë burra të aftë që përpiqen të emancipohen, po që u del vetja nga kontrolli kur hasin gra të afta që s’janë me patjetër ekonomiste apo juriste. Ç’t’u thuash? Në fakt janë ca vite dritë para atyre që besojnë se femra ekziston vetëm për të nxjerrë mini-njerëz nga trupi. Por janë vite dritë larg të trajtuarit një femër si të barabartë në punë, gjithashtu. Dhe bëhen xhelozë, dhe fryjnë damarët e qafës.
Frojdi ka të drejtë; kudo ai sheh nënën.

Ndërrova kontinent në një vend ku emancipimi përfytyrohet si 2150 nga ata që s’e kanë përjetuar. Ndërkohë që thitha pluhur perëndimor e hëngra domate me muskuj si ai tipi që mezi futet në det, takova shoqe të vjetra që edhe pse shqipen e kanë pothuaj harruar, nuk kanë harruar t’u shërbejnë meshkujve të jetës së tyre me larje rrobash, gatim, pastrim shtëpie.

Plasa 9 valixhe dhe një karrocë në një Uber e pasi nuk fjeta në avion se më shihej Dumbo, palosa faqen duke fjetur në kolltukët  e aeroportit të Vjenës.

U ktheva në muajin më të tmerrshëm në Tiranë, ku truri vetëm sa rri ndezur me 7% bateri dhe zëri rrëshqet si dinozauri i Blinit kur po i mbaron bateria. Vajtova Amazonën, pastaj lexova që në fakt, ka shumë vjet që nuk është Amazona që dija unë kur isha 10 vjeç.

E vajtova gjithsesi. Atë dhe pyjet e tjera që po shuhen që ne të hamë mish.

U sëmura, u deha, dhe eca nën pishat e Gjirit të Lalzit dhe m’u kujtua sa i rëndësishëm ka qenë Adriatiku kur rriteshim.

Në ajrin e pastër, erën e pishave dhe rërën që e ndjen në mes të gishtave të këmbëve, pashë nëna e gra, duke nderur rroba e duke shpërdoruar zorrën.

Vetvetiu mendoj për verën e 2020, duke uruar të më gjejë diku që s’ma pret mendja.

Dhe duke uruar që të shoh sa më pak gra zhytur në punë të rëndomta, dhe sa më pak vajza ku u lexohet në ballë që i ka rritur një nënë që rrit ndryshe djalin nga vajza… Dhe sa më pak tipa gjoja të vështirë që çorapet i kanë të bardha deri te kyçi dhe kanë frikë nga deti Jon.

0

Kjo rinia e sotshme, e pardjeshme, dhe e para erës sonë…

Para ca ditësh vizitova vendin ku kam punuar kamariere kur isha studente. Eshtë një restorant tipik amerikan “diner” ku shërbehen të gjitha vaktet dhe ka menu të larmishme. Si rrjedhojë është shumë orë hapur dhe është zakonisht plot. Ai shtet nuk ka kufizim orësh se sa do punosh, vetëm a je e zonja t’i marrësh përsipër. Unë duhet të paguaja shkollimin tim, ndaj merrja orë aq sa kishte dita nganjëherë, një maksimum prej 15.

Dhe m’u kujtua që isha 20 vjeç atë kohë, pa çka se në kokën time aq jam ende 🙃 dhe sesi njerëz të moshës sime sot, që më dukeshin shuuumë të rritur e të pjekur (ëhë) kur merrnin vesh sa vjeç isha, me thoshin gjëra të tipit “shijoje, je në kulmin e energjisë dhe rinisë, kohët ikin shpejt e nuk kthehen”.

Sigurisht askush nuk e kupton ç’ka në dorë, kurrë. Jo vetëm punoja 10-12 orë në ditë me tabaka e arka në duar, po në fund fare, hiqja përparësen me ceremoni dhe dilja me shoqet ndonjë herë dhe deri në orët e para të mëngjesit. E nesërmja pak e turbullt dhe me dhimbje koke, po asgjë që advil-i s’e rregullon.

(Sot duhet të më premtosh shkollimin e fëmijës që ta bëj.)

Aty ishin ca vajza të tjera 20 vjeçare që më dukeshin aq të freskëta. Menaxheri po i njëjti, me flokët tërësisht të bardha tashmë, në bisedë nostalgjike e sipër më tha diçka të tipit: “Kjo rinia e sotshme janë kot më kot Lura. Këto s’kanë interes për asgjë” dhe vazhdoi kështu.

Vërtet nuk jam 20, dhe shpesh e gjej veten duke zgurdulluar sytë që të mundohem të kuptoj ca trende, po e refuzoj me vendosmëri këtë shprehje. Ka shumë arsye pse nuk është ok. Sepse e para dhe më e rëndësishmja: nuk jam xheloze dhe e di që koha s’kthehet prapa. Edhe ti, nëse i jetove ato vite dhe gjithë të tjerat para e pas kulmit të rinisë, nuk ke pse të hidhërohesh që kanë ikur, përkundrazi, je i lumtur që i pate.

E dyta mendoj është fakti që çdo shoqëri, në çdo epokë e çdo lloj shteti, ndahet nga “klasa” të ndryshme dhe njerëzit në këto klasa e jetojnë jetën ndryshe. Klasat të caktuara e quajnë “shthurje dekadente” se çfarë bëjnë ata të lagjes X të rritur ndryshe, ndërsa këta të fundit i shohin ata të tjerët si alienë në atë që veshin apo muzikën që dëgjojnë. Dua thjesht t’ju përkujtoj që mbase ti nuk po kupton “rininë e sotshme” sepse vjen prej një formimi tjetër soj; po t’i kishe moshatarë, prapë s’do puqeshe plotësisht.

E treta  dhe mbase më e rëndësishmja, është refuzimi për t’u  edukuar dhe përditësuar. Kuptohet, ke arsyet e tua: të jesh e rritur është grackë të cilës vetëm i shtohen dhëmbëzat. Por prapë, askush nuk të detyrohet asgjë, e aq më pak të rinjtë e sotshëm. Nuk kupton çfarë bëjnë gjithë ditën në telefon? Pyeti. Pa tendencë, pa paragjykim.

Kur ta shpjegojnë, pyet prapë. Pyet prapë, e prapë.
Nuk i kupton flokët me ngjyra e trupin me tatuazhe? S’ke nevojë. Moshatarët e tu në Woodstock 1969 merrnin kalori vetëm nga drogërat e larmishme dhe bënin seks në grupe të mëdha në publik. Nuk je ti më i mirë e më i moralshëm me patjetër; ti qëllove në vend komunist.
Rrinë gjithë ditën me lojëra në kompjuter ndërkohë që ti vidhje kumbullat e Nafijes e të
zhdëpte në dajak çuni i vet krejt pa nevojë? Ulu. Kërko të ta tregojë lojën. Kërko të mësosh historinë dhe pyete pse i pëlqen aq shumë.

Siç edhe u tha; njerëz të ndryshëm kanë formim të ndryshëm dhe ndoshta disa prej tyre kanë pak personalitet me varësi apo kanë probleme me depresionin. Jo se brezi yt s’ka pasur, po ti s’ke ditur çfarë është shëndeti mendor. Asgjë për t’u krenuar.

Ky keqkuptim i ka bazat universale të çdo keqkuptim dhe keqinformim me dashje:

Nuk e kuptoj, ndaj e shaj.

Nuk mund ta kem, ndaj e shaj.

Për ta mbyllur desha dhe t’ju kujtoj që nuk është as ndonjë thënie origjinale meqë pretendoni që e ka fajin ky brez specifikisht.
Ky paragraf është marrë nga një libër i 1790 që quhet “Kujtimet e Familjes Bloomsgrove” ku Enos Hitchcock shkruan:
“Qasja falas që rinia e sotshme ka në novela dhe shfaqje romantike ua ka helmuar mendjen dhe korruptuar moralin shumë prej të rinjve me të ardhme premtuese; dhe ka ndaluar të tjerët që ta përmirësojnë mendjen me njohuri të vyera. Prindërit janë shume të shqetësuar që t’i ushqejnë fëmijët me një dietë të gjithëpërfshirëse, dhe nuk po shqetësohen për mendien e cila po mbushet me ushqim, plehra apo helm?”

Nuk ka rifreskim më të madh se të kalosh kohë me të rinj.

0

Njerëzi, o njerëz.

*Nuk kam asnjë të drejtë autoriale mbi imazhin*

Kisha ngelur në majë të kodrës për të zbritur në bregdet. Po kërkoja taksi por çik si pa sukses. Me thënë të drejtën më habit me ç’ritme të ngadalta lëvizin oportunistët në bregdet, po nejse.

Më thonë 2 zotërinj që ndoshta e bënë për humor që buron nga frustrimi, “thuaji atij burrit me xhip ai bën taksistin”. Unë zgjedh t’i besoj njerëzit jo se jam naive, po se 1) nuk ngrihem nga krevati me thikën e mprehur 2) kur të bëj një pyetje dhe nuk të njoh, nuk pres të bësh ‘humor 9 vjeçareje” . I afrohem zotërisë, dhe pas një bisede të stërzgjatur karakterizuese “jo po ku do ikësh ti” “jo po a je taksist” “moj ku do ikësh”, hipa.

Zotëria nuk ishte taksist aspak, po bëri një gjest njerëzor pasi nuk pranoi pagesën dhe as nuk donte asgjë nga unë. Mua s’më dilte e keqja, sepse vërtet nuk dal nga shpia me biçak, po fuqia e tepruar e lekut në një popull në esencë familjar dhe mikpritës, ka arritur të bëjë bullizëm te unë. Nuk më besohej që e bëri me njerëzillëk bazik.

Ata zotërinjtë lart më bënë nder, se mora taksi pa pagesë.

Besoj po ta merrnin vesh do u vinte shumë inat. Se pavarësisht se unë kam vënë një perde të trashë që më bllokon pamjen e inatit, ai qenka aty.

Dhe më erdhi pak keq për veten time po dhe për shumë të tjerë si unë. Ngrihemi në një vend përrallor çdo ditë, e fillojmë ditën ashtu… Deri sa dikush, diku, ka idenë gjeniale për të ta prishur ditën.

Në fakt duhet të jesh e vëmendshme që mos të lejosh të të prishet dita, se mënjgesi e ka vetinë që vetëm po shkele bishtin e maces, ajo ulëriu dhe ti ulërive mbrapsht, ka mundësi që edhe futja në makinë të iki mbrapsht, ndalesa në semafor, dhe gjëja zmadhohet në “butterfly effect”.

Po kjo është dukuri njerëzore kudo.

Ca nuk është dukuri njerëzore kudo, është ky instikti aq i ekzagjeruar “me ta fut”. Nuk e di nga buron, përtoj dhe ta analizoj deri në fund.

E megjithatë, përgjigja e parë më thotë që vjen nga diktatura aq kanceroze shqiptare, ku vëllai ia fuste vëllait se mbante pulë fshehurazi se ka djalin sëmurë. Po ajo është e trishtë dhe e largët.

Dhe e kam me të dëgjuar.

Mbase vjen nga sensi i humorit.

Por e refuzoj dhe atë. Edhe pse një ndër gjërat që ia dua vendit tim është humori, që nga Kosova e deri në Sarandë dhe ia mbaj vetes që kam sens humori gjenetikisht, të zi e të bardhë, të pisët e të pastër.

Humori nuk është keqadashje ku vetëm njëra palë argëtohet.

Pastaj them mos është personale – mbase më ndodh mua se nuk e kam këtë instikt “me ia fut”. Shto pastaj aty variablën ‘femër’, ‘e qeshur’, ‘buzët e kuqe’, je direkt amatore në jetë dhe ay boti që e ka IQ sa e sa më të ulët se ti, e ka të drejtë të lindur të të japë urdhra apo të tallet.

Do vazhdoj të mendohem për këtë gjë pasivisht, sepse bluja aq e thellë e detit jon, xixëlluar nga valët dhe freskuar nga flladi, hë për hë nuk më lejon të inatosem. Por do citoj një mik jo shqiptar, i cili e adhuronte këtë vend, por tani ka filluar ta lodhë.

“Kur unë pyes ç’ishte ajo sjellje egoiste me ‘ta fut’ pa arsye, më thonë me të qeshur cinike ‘ehu pse ça prite ti o plak?’ Çfarë prita?? Një marrëdhënie njerëzore motherf***er. Kaq e vështirë qenka?”

 

0

Blog at WordPress.com.

Up ↑